Wymien wynalazki które przyczynily się do odkryc geograficznych. {...

Wielkie odkrycia geograficzne – popularne określenie odkryć geograficznych dokonanych przez europejskich żeglarzy na przełomie XV i XVI wieku[1], a w szczególności: opłynięcie Przylądka Dobrej Nadziei przez Diasa (1488), odkrycie Ameryki przez Kolumba (12 października 1492), a następnie jej podbój, podróż Vasco da Gamy do Indii (1498) oraz pierwsza podróż dookoła świata Magellana (1519-1522). Erę wielkich odkryć kończy odkrycie Australii, być może dokonane przez Portugalczyków już w XVI wieku i utrzymywane w tajemnicy[2]. Pierwszym znanym z imienia odkrywcą tego kontynentu (w 1606 r.) został uznany Holender Willem Janszoon. W ten sposób po raz pierwszy w historii określona cywilizacja zdobyła wiedzę o wszystkich zamieszkałych kontynentach, co było początkiem nieodwracalnych zmian historycznych. Nie był to koniec odkryć nowych kontynentów, gdyż pozostała jeszcze Antarktyda, ale ludzkość po raz pierwszy w swej historii stała się we własnej świadomości "kompletna"[3].

Wydarzenia te zapoczątkowały kolejne wyprawy odkrywcze i przyczyniły się do znaczącego poszerzenia horyzontu geograficznego Europejczyków. Rozpoczął się okres wielkiej kolonizacji, w której przodowali początkowo Portugalczycy i Hiszpanie, później dołączyli do nich Holendrzy, Anglicy i Francuzi[1]. Znacząco rozwinął się handel, dotąd przede wszystkim morski (Morze Śródziemne, Bałtyk), teraz stał się oceaniczny[1]. Dotychczasowe potęgi handlowe, takie jak miasta włoskie czy hanzeatyckie, zaczęły tracić na znaczeniu, a zyskiwały ośrodki takie jak Kadyks, Sewilla, Lizbona, Antwerpia[1]. Nowe odkrycia geograficzne miały także wpływ na przemiany umysłowe zachodzące w Europie[1].

Spis treści

1 Tło historyczne
1.1 Średniowieczna geografia i nawigacja
1.2 Rekonkwista
2 Przyczyny odkryć geograficznych
3 Początek ery wielkich odkryć
4 Kolumb i odkrycie Ameryki
5 Dalsze wyprawy
6 Skutki wielkich odkryć geograficznych
7 Zobacz też
8 Przypisy
9 Bibliografia
Tło historyczne[edytuj | edytuj kod źródłowy]

Średniowieczna geografia i nawigacja[edytuj | edytuj kod źródłowy]

Warunkiem wielkich odkryć geograficznych była rozbudzona ciekawość, chęć podróżowania o na wpóławanturniczym charakterze oraz wiedza geograficzna i warunki techniczne, które umożliwiałyby daleką eksplorację podróżniczą. Wszystkie te warunki zostały spełnione wskutek kumulacji wiedzy i postępu technicznego w Europie późnego średniowiecza. Wiedza geograficzna Europy Zachodniej wczesnego średniowiecza nie wyszła poza osiągnięcia Ptolemeusza i Strabona, i podobnie jak wiedza starożytna miała częściowo charakter legendarny. Wskutek upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, a później odizolowania Europy Zachodniej przez państwa muzułmańskie, wiedza ta została częściowo zapomniana. Wstrząs najazdu mongolskiego z 1241 r. uświadomił europejczykom, że legendarne krainy Azji są nie tylko rzeczywistością, ale i zagrożeniem. Z inicjatywy papieży przedsięwzięto na Daleki Wschód kilka wypraw misyjno-zwiadowczych, dzięki którym Europa po raz pierwszy otrzymała relacje z pierwszej ręki o Chinach, i innych krainach regionu[4]. W ślad za wysłannikami papieskimi podążyli kupcy. Relacja jednego z nich - Marco Polo[5] - stała się jedna z najsłynniejszych opowieści podróżniczych w historii. Wyprawy lądowe trwały jednakże wiele lat. Ich efekt był niepewny nie tylko ze względu na odległość, ale i niebezpieczeństwa, szczególnie dla chrześcijan podróżujących przez niestabilne politycznie, muzułmańskie krainy. Wyprawy te nie przyniosły rozwoju geografii w sensie naukowym, ale rozszerzyły i urealniły europejskie wyobrażenia o świecie.

Geografia i kartografia jako nauka nie istniały we wczesnym średniowieczu. Mapy miały charakter symboliczny i służyły celom dydaktyczno-teologicznym. Jednak elity intelektualne średniowiecza przechowały starożytną wiedzę o kulistości ziemi, rozpowszechnionej przez najpopularniejszy podręcznik astronomii Johannesa de Sacrobosco "Tractatus de Sphaare" wydany ok. 1250 r., a szczególnie przez poczytne w późnym średniowieczu dzieło "Imago mundi" wyd. w 1410, kardynała Pierre'a d'Ailly. Kluczowy dla dalekich podróży był rozwój kartografii. Od XIII wieku zaczęto sporządzać niezwykle dokładne mapy wybrzeży, zaopatrzone w pierwsze siatki kartograficzne, tzw. portolany. Początkowo dotyczyły wybrzeży Morza Śródziemnego, potem wybrzeży Afryki.

Od XIII wieku wraz z rozwojem miast i handlu nastąpił ogromny postęp w dziedzinie żeglugi. Wyprawy oceaniczne nie były możliwe na łodziach wiosłowych, w których stosunek ilości załogi (głównie wioślarzy) do objętości kadłuba nie pozwalał na zgromadzenie na statku dostatecznej ilości zaopatrzenia. Do rewolucyjnych zmian doszło wskutek udoskonalenia żaglowców, intensywne zwłaszcza od XIII wieku. Wielomasztowe ożaglowanie rejowe i kształt kadłuba umożliwiły płynięcie pod wiatr. Zmniejszenie ilości załogi i zwiększenie objętości kadłuba pozwoliły na zabranie wielkiej ilości zaopatrzenia, szczególne słodkiej wody. Ster stępkowy znacznie usprawnił manewrowanie. Efektem całej serii wynalazków szkutniczych były nowe typu statków: nef, karaka i karawela – pierwsze pełnomorskie żaglowce uniezależnione od bliskości lądu.

W dziedzinie nawigacji postęp również nastąpił od wieku XIII. Wykorzystując znaną Arabom (lub odkrytą samodzielnie) igłę magnetyczną, osadzono ją w skrzynce, konstruując busolę, co umożliwiło utrzymywanie kursu niezależnie od widoku gwiazd. Wykorzystywano znany starożytnym Grekom kwadrant i astrolabium do mierzenia odległości kątowych między horyzontem a ciałami niebieskimi, co pozwalało na określenie szerokości geograficznej. Najwięcej kłopotów sprawiał pomiar czasu, niezbędny do ustalania długości geograficznej, do którego nadal stosowano w nawigacji klepsydrę. Niewiele dawało to jednak podczas żeglugi na nieznanych wodach. Tutaj najcenniejszym kapitałem była zgromadzone przez pojedynczych żeglarzy wiedza i doświadczenie praktyczne, dotyczące wiatrów, prądów, pogody.